اکسیژن اولویت اصلی در پرورش آبزیان
باتوجه به افزایش روزافزون تقاضای غذاهای دریایی در سراسر جهان، ماهیهای بیشتری باید در مراکز پرورش ماهی پرورش داده شوند. آبزی پروری یک حلقه ضروری در زنجیره کشاورزی است زیرا از اقیانوسها در برابر صید بیش از حد محافظت میکند و غذای سالم با راندمان تبدیل خوراک بسیار بالا تولید میکند.
میزان ماهی تولید شده توسط آبزی پروری طی 50 سال گذشته به طور تصاعدی افزایش یافته است و انتظار میرود تا سال 2030 پرورش آبزیان کمی بیش از 60 درصد یا 186 میلیون تن از تقاضای جهانی غذای دریایی را تامین کند.
این مراکز پرورش ماهی که در داخل و خارج از ساحل واقع شدهاند، از نوع حوضچههای کوچک و دستی در اقتصادهای نوظهور تا عملیاتهای بزرگ و حرفهای که توسط شرکتهای بزرگ اداره میشوند هستند؛ اما هدف آنها یکی است: ترویج آب شیرین یا گونههای دریایی در محیطهای کنترل شده برای تولید یک منبع غذایی قابل اعتماد و همه آنها یک چالش را دارند: حفظ شرایط بهینه پرورش ماهی برای ترویج رشد سالم.
پرورشدهندگان ماهی باید تغذیه مناسب، پیشگیری از بیماریها و محیطی پایدار و سالم را فراهم کنند؛ یکی از مهمترین عوامل در تضمین سلامت ماهی تامین مداوم آب تازه و تمیز با سطح مناسب اکسیژن محلول است.
در طبیعت اکسیژن محلول در آب از گیاهان، باد و فعالیت امواج حاصل میشود، سطح اکسیژن معمولاً در آب سردتر، بالاتر است و با افزایش دما کاهش مییابد؛ در مراکز پرورش ماهی، جریان اکسیژن به طور طبیعی در آب وجود دارد اما وجود مکمل، اغلب برای حمایت از حجم ماهیهای در حال رشد داخل آن ضروری است.
حتما بخوانید: روش های استخراج گازهای موجود در هوا
برای رشد ماهی، سطح اکسیژن باید دائماً کنترل شود و بالاتر از آستانه بحرانی 80 درصد اشباع نگه داشته شود؛ سطح ناکافی اکسیژن باعث هضم ضعیف ماهی میشود، به طوری که آنها به غذای بیشتری نیاز دارند و خطر ابتلا به بیماری، نرخ رشد ضعیف، حساسیت به انگلها و در نهایت مرگ و میر افزایش مییابد.
استفاده مناسب از اکسیژن به طور قابل توجهی قابلیت مالی مراکز پرورش ماهی را افزایش میدهد و ثبات بیشتری را در تولید ایجاد میکند.
چالشهای محیطی غیرقابل پیشبینی میتواند نیاز به اکسیژن مکمل را ایجاد کند، سطح اکسیژن بسته به زمان سال و حتی در زمان روز در نوسان است. آب گرم، جریان راکد یا سایر شرایط محیطی نامطلوب، مانند رشد جلبک میتواند منجر به کمبود موقت اکسیژن و به خطر انداختن سلامت ماهی و افزایش مرگ و میر شود. در پرورش ماهی، تامین اکسیژن کافی برای ذخایر نقش مهمی ایفا میکند. این امر تأثیرات مثبت بسیاری بر سهام و سودآوری یک تأسیسات آبزی پروری دارد.
منابع اکسیژن خالص
دو منبع اکسیژن خالص برای آبزی پروری در گردش وجود دارد. یکی اکسیژن مایع است که میتوان آن را از منابع صنعتی خریداری کرد و دیگری اکسیژنی است که از هوا با استفاده از یک مولد اکسیژن تولید میشود.
اکسیژن خالص نرخ تبدیل خوراک و رشد را بهینه میکند، افزودن اکسیژن خالص امکان تولید مقادیر بیشتری ماهی را در حجم نسبتاً کمی آب در سیستمهای آب سرد و گرم فراهم میکند. تراکم ماهی قابل تحقق تنها به میزان کمی توسط تامین اکسیژن محدود میشود، این امر حتی به محیطهای کوچک و کم آب اجازه میدهد تا زیست توده بیشتری را در تاسیسات نگه دارند و به آنها کمک میکند تا خود را در محیط اقتصادی تثبیت کنند.
در حال حاضر با بهبود اشباع اکسیژن در آب ورودی از 90 به 100 درصد، امکان افزایش تولید پرورش آبزیان نزدیک به یک سوم وجود دارد!
محتوای اکسیژن نیز بر تبدیل خوراک و نرخ رشد تأثیر میگذارد؛ در شرایط اکسیژن بهینه، ماهیها با مصرف خوراک یکسان به طور قابل توجهی بهتر رشد میکنند. با این حال بازدهی بالاتر مورد انتظار، با سرمایهگذاریهای لازم برای ذخیرهسازی اکسیژن، تجهیزات و دستگاههای هوادهی و همچنین هزینههای مداوم اکسیژن خالص جبران میشود؛ البته سیستمهای هوادهی معمولی که هوا را صرفاً به آب اضافه میکنند، هزینههای مربوط به خرید و هزینههای جاری را نیز به همراه دارند.
در اینجا هزینههای عملیاتی بهطور ویژهای قابل توجه است زیرا پمپها و موتورهای محرک برای فشردهسازی هوا و گردش آب به انرژی زیادی نیاز دارند، صرف نظر از اینکه برقی باشند و با گازوئیل یا سوختهای دیگر کار کنند.
انرژی مورد نیاز برای افزودن اکسیژن خالص معمولاً بسیار کمتر است، زیرا به دلیل اختلاف غلظت زیاد، انتقال اکسیژن به داخل آب بدون فشار بیش از حد یا وسایل فیزیکی انرژیبر دیگر امکانپذیر است.
اکسیژن خالص امروزه یک محصول صنعتی است و به صورت گاز یا مایع در دسترس است؛ در پروش آبزیان بیشتر اکسیژن مایع استفاده میشود و از هوا به شکل بسیار خالص با تقطیر جزئی تولید میشود، اکسیژن مایع در مخازن با عایق خلاء ذخیره شده و قبل از استفاده تبخیر میشود.
هنگام کار با اکسیژن مایع باید احتیاط کرد زیرا یک عامل اکسیدکننده بسیار قوی است، به ویژه برای مواد آلی، روغنها و چربیها و در صورت تماس مستقیم با آن ممکن است مشتعل شوند و سلامت و زندگی ماهیها به خطر بیفتد به همین دلیل است که اکسیژن مایع ابتدا قبل از استفاده تبخیر میشود، سپس به کمک دستگاههای اندازهگیری وارد آب کم اکسیژن شده و در نتیجه از اثرات سمی اشباع بیش از حد جلوگیری میشود.
تامین اکسیژن دقیقاً توسط یک برنامه کامپیوتری در طول روز کنترل میشود تا اطمینان حاصل شود که اکسیژن کافی همیشه در مواقع مورد نیاز وجود دارد.
حتما بخوانید: کاربرد گازها در صنعت مواد غذایی