کالیبراسیون Calibration:
کالیبراسیون به طور رسمی به عنوان مجموعه‌ای از عملیات تعریف می‌شود که در شرایط مشخص، رابطه بین مقادیر گزارش شده توسط سیستم اندازه‌گیری با پایه مرجع (استاندارد) نشان داده می‌شود. به طور کلی کالیبراسیون دستگاه‌ها یکی از مؤثرترین راه‌ها برای پیگیری دقت و کیفیت اندازه گیری‌ها است.
هدف از کالیبراسیون:
هدف از کالیبراسیون حذف یا کاهش انحراف و عدم دقت در دستگاه اندازه‌گیری کاربر، نسبت به پایه مرجع است. کالیبراسیون در هر جایی که اندازه‌گیری مهم است بسیار حائز اهمیت می‌باشد، چرا که به کاربران این امکان را می‌دهد تا به نتایجی که نظارت، ثبت و متعاقباً کنترل می‌کنند، اعتماد داشته باشند.
موارد بسیاری وجود دارد که کالیبراسیون دستگاه و تجهیزات در آنها حیاتی است، ازجمله: جداکننده‌های هوا و تولید گاز خالص، آزمایشگاه‌ها، پالایشگاه‌ها، پتروشیمی‌ها، داروسازی، صنایع غذایی و …
صنعت جداکننده‌های هوا و تولید گاز خالص دارای آنالایزرهای گازی هستند که نیاز به کالیبراسیون دوره ای دارند. در طول کالیبراسیون، آنالایزر در معرض گازهای مرجع قرار می گیرد که پاسخ دستگاه به گاز کالیبراسیون به عنوان مقیاس اندازه گیری یا نقطه مرجع است.
کالیبراسیون آنالایزرهای گاز شامل دو مرحله است. ابتدا باید “صفر” و سپس “span” تنظیم و کالیبره شود.
مرحله اول: کالیبراسیون صفر (Zero Calibration)
کالیبراسیون صفر یک روش توصیه شده است که باید به صورت دوره‌ای برای بهبود عملکرد آنالایزرها انجام شود. این امر به ویژه زمانی مهم است که آنالایزرها خارج از شرایط محیطی عادی کار می‌کند.
هنگام انجام کالیبراسیون صفر، همیشه از گاز کالیبراسیون Zero Air یا دستگاه مرجع (مانند دستگاه قابل حمل کالیبره شده) استفاده کنید. تنظیم خواندن “صفر” هیچ استاندارد مشخصی وجود ندارد که هوای صفر را تعریف کند. بسیاری از روش‌های تحلیلی، از جمله برخی از روش‌های آنالایزر خاص مانند روش‌های EPA، برای تعیین نقطه صفر استفاده می‌کنند.
حتما بخوانید: گازهای آزمایشگاهی چیست و انواع گازهای آزمایشگاهی کدامند؟
مرحله دوم: کالیبراسیون محدوده (Span Calibration)
آشکارساز را در معرض گاز کالیبراسیون قرار داده و فرآیند کالیبراسیون انجام داده می‌شود. سطح دقت کالیبراسیون محدوده در معرض تأثیرات خارجی مانند محدوده غلظت گاز و آلاینده‌های موجود در هوا که ممکن است بر دقت کالیبراسیون تأثیر بگذارد.انتخاب گاز مرجع
مهمترین مرحله برای کالیبراسیون مناسب ابزارهای تحلیلی و مانیتورهای ایمنی، انتخاب گاز صحیح است. چند مرحله مقدماتی مهم قبل از کالیبراسیون وجود دارد. اول اینکه تاریخ انقضای گاز به پایان نرسیده باشد، مهم است. دوم، نوع و غلظت گاز باید با آنچه سازنده دستگاه و یا استاندارد صنعتی مورد نیاز است مطابقت داشته باشد. سوم، لوله‌ها، تنظیم کننده‌ها و آداپتورها باید با دستگاهی که قرار است کالیبره شود، سازگار باشند. خلوص گاز می‌تواند تأثیر زیادی بر نتیجه آنالیز داشته باشد و هرچه خلوص این گاز مرجع بالاتر باشد، دستگاه با دقت بیشتری کالیبره می‌شود و در نتیجه آنالیز بدست آمده دقیق‌تر می‌باشد. درصورتی‌که تعمیرات ضروری است، تکنسین‌های متخصص باید به دنبال علت اصلی برای تعمیر و سرویس صحیح دستگاه باشند. درنتیجه کالیبراسیون ممکن است شامل گزارش یا گواهی باشد که به کاربر نهایی اطمینان دهد که دستگاه با مشخصات مطابقت دارد. این اطمینان حاصل شود که آزمایشگاه کالیبراسیون به طور کامل مطابق با الزامات “ISO/IEC 17025:2005” برای انجام کالیبراسیون، تایید شده است. ISO/IEC 17025:2005: الزامات عمومی برای صلاحیت انجام آزمایش‌ها و یا کالیبراسیون‌ها، از جمله نمونه‌برداری را مشخص می‌کند. این خود شامل آزمایش و کالیبراسیون انجام شده با استفاده از روش‌های استاندارد، و روش های توسعه یافته در آزمایشگاه می‌شود.شرایط کالیبره‌شدن دستگاه‌های اندازه‌گیری:
- طبق توصیه سازنده دستگاه
- پس از هرگونه اختلال مکانیکی یا الکتریکی
- به صورت دوره ای (سالانه، فصلی، ماهانه)
دلایل کالیبره شدن دستگاه ها:
- کاهش هزینه‌های پنهان
- عمر طولانی دستگاه
- افزایش ایمنی
- صدور گواهی کالیبره راحت‌تر
صدرور گواهی کالیبره راحت‌تر:
بسیاری از صنایع برای فعالیت قانونی خود، ملزم به داشتن گواهی کالیبراسیون مربوطه هستند. که اگر به طور منظم تجهیزات و دستگاه‌ها کالیبره شوند. می‌توان به راحتی گواهی‌نامه را از نهادهای نظارتی مربوطه دریافت کرد.حتما بخوانید: گازی که در جوشکاری مورد استفاده قرار می گیرد!
