نیتروژن خوراکی چیست و چرا در بستهبندی مواد غذایی حیاتی است؟
برای حفظ تازگی، کیفیت و ایمنی مواد غذایی، تنها استفاده از بستهبندی مناسب کافی نیست؛ نوع گازی که فضای داخل بسته را پر میکند نقش تعیینکنندهتری دارد. یکی از مهمترین گازهای مورد استفاده در صنایع غذایی، نیتروژن خوراکی (Food Grade Nitrogen) است؛ گازی بیاثر، بیبو و غیرسمی که نقشی کلیدی در جلوگیری از فساد، اکسیداسیون و کاهش کیفیت دارد.
در استانداردهای جهانی بستهبندی مواد غذایی، نیتروژن بهعنوان یک گاز ایمن و محافظ شناخته میشود و در دسته گازهای MAP (اتمسفر اصلاحشده) قرار میگیرد.
در این مقاله بهطور کامل بررسی میکنیم:
- نیتروژن فلشینگ چیست؟
- چرا باید از نیتروژن در بستهبندی مواد غذایی استفاده کرد؟
- فرایند تزریق نیتروژن چگونه انجام میشود؟
- آیا نیتروژن برای سلامتی ضرر دارد؟
- نقش نیتروژن در MAP
- تولید نیتروژن در محل کارخانه
- خدمات پارسیاگاز برای تأمین گاز خوراکی
نیتروژن فلشینگ (Nitrogen Flushing) در بستهبندی مواد غذایی چیست؟
نیتروژن فلشینگ روشی است که طی آن، پیش از بستهبندی نهایی، هوای داخل بسته—بهخصوص اکسیژن—بهوسیله گاز نیتروژن جایگزین میشود.
چرا این کار انجام میشود؟
زیرا اکسیژن موجود در هوا:
- باعث رشد باکتریها و کپکها میشود.
- موجب اکسیداسیون چربیها و تغییر بو، طعم و رنگ میگردد.
- فرآیند بیات شدن مواد غذایی را تسریع میکند.
- رطوبت را جذب کرده و محیط را برای فساد مناسب میکند.
به همین دلیل، تولیدکنندگان صنایع غذایی از نیتروژن بهعنوان یک گاز محافظ و ایمن استفاده میکنند تا کیفیت محصول در طول انبارداری و حملونقل حفظ شود.
📌 بیشتر بخوانید: نیتروژن مایع (LN₂) | تأمین، نصب و شارژ مخزن نیتروژن مایع
چرا در بستهبندی مواد غذایی از گاز نیتروژن استفاده میشود؟
نیتروژن، حدود ۷۸٪ از هوای تنفسی ما را تشکیل میدهد و کاملاً ایمن است. اما این گاز در صنعت غذا وظایف بسیار مهمی دارد:
۱. جایگزینی اکسیژن و جلوگیری از رشد میکروارگانیسمها
نیتروژن بیاثر است و وجود اکسیژن را کاهش میدهد، در نتیجه شرایط رشد باکتریها و کپکها از بین میرود.
۲. جلوگیری از اکسیداسیون چربیها
اکسیژن با چربیها واکنش داده و باعث تغییر بو و طعم میشود.
نیتروژن با حذف اکسیژن، از ایجاد بوهای نامطلوب جلوگیری میکند.
۳. جلوگیری از فساد ظاهری و تغییر رنگ
مثلاً سیب یا سیبزمینی وقتی با اکسیژن تماس پیدا کنند، قهوهای میشوند. نیتروژن این فرایند را مهار میکند.
۴. ایجاد بالشتک محافظ برای محصولات شکننده
در اسنکها و چیپس، فضای خالی پر از نیتروژن، نقش بالشتک محافظ دارد و مانع خرد شدن محصول میشود.
📌 بیشتر بخوانید: گازهای ترکیبی (Gas Mixtures) | تولید و تنظیم تخصصی ترکیب گازها
فرآیند بستهبندی با نیتروژن چگونه انجام میشود؟
مراحل بستهبندی با نیتروژن خوراکی معمولاً شامل موارد زیر است:
- خروج هوای داخل بسته
- تزریق گاز نیتروژن خالص
- جایگزینی کامل اکسیژن با نیتروژن
- پلمپ فوری بسته
در نتیجه:
- محصول تازهتر میماند.
- واکنشهای اکسیداسیون متوقف میشود.
- ظاهر محصول در طول حمل و نگهداری تغییر نمیکند.
- ماندگاری بهطور قابلتوجهی افزایش مییابد.
این روش در محصولاتی مانند:
چیپس، قهوه، خشکبار، شیرینیها، سبزیجات تازه، گوشت، فرآوردههای پروتئینی و محصولات لبنی بسیار کاربرد دارد.
📌 بیشتر بخوانید: مقایسه انواع گازهای صنعتی | بررسی تخصصی اکسیژن، نیتروژن، آرگون و هلیوم برای کاربردهای پزشکی و صنعتی
آیا نیتروژن خوراکی برای سلامتی خطرناک است؟
خیر. نیتروژن خوراکی کاملاً بیخطر و تأییدشده است.
دلایل علمی:
- ۷۸ درصد هوایی که تنفس میکنیم از نیتروژن تشکیل شده است.
- نیتروژن بیاثر (Inert) است و وارد واکنش شیمیایی با بدن نمیشود.
- بیبو، بیطعم، غیر آتشگیر و غیرسمی است.
- در صنایع غذایی، دارویی و پزشکی در سراسر جهان استفاده میشود.
بنابراین استفاده از نیتروژن در بستهبندی غذایی هیچ خطری برای سلامتی ندارد.
بستهبندی با اتمسفر اصلاحشده (MAP) چیست؟
MAP = Modified Atmosphere Packaging
این روش ترکیبی از انتخاب درست:
✔ نوع گاز
✔ نوع متریال بستهبندی
✔ میزان نفوذپذیری غشاء
برای حفظ طولانیتر تازگی مواد غذایی است.
در MAP، بستهها معمولاً مخلوطی از گازهای زیر را دریافت میکنند:
- نیتروژن (N₂): جلوگیری از اکسیداسیون
- دیاکسیدکربن (CO₂): مهار رشد میکروبی
- اکسیژن کنترلشده: برای محصولات تنفسی (میوهها، سبزیها)
انواع غشاء در بستهبندی MAP
۱. غشاء با نفوذپذیری بالا (High-Permeability)
برای میوهها و سبزیجات تنفسی
→ تبادل گاز بهصورت کنترلشده
۲. غشاء با نفوذپذیری پایین (Low-Permeability)
برای محصولات حساس به اکسیژن مثل:
گوشت، پنیر، اسنک، قهوه
→ جلوگیری از هرگونه تبادل هوا
📌 بیشتر بخوانید: گازهای ترکیبی (Mix) چه هستند و چه کاربردی دارند؟ راهنمای علمی و تخصصی برای صنایع و پزشکی
بستهبندی برای گروههای مختلف غذایی
۱. محصولات غیرتنفسی (Non-Respiring)
مانند گوشت، پنیر، سوسیس، قهوه
- نیاز به اکسیژن ندارند.
- از مخلوط N₂ + CO₂ استفاده میشود.
- ماندگاری چند برابر افزایش مییابد.
۲. محصولات تنفسی (Respiring)
میوهها و سبزیجات تازه
- نیاز به تنفس ادامهدار دارند.
- غشاءهای با نفوذپذیری بالا بهترین انتخاب هستند.
چگونه نیتروژن خوراکی برای بستهبندی تولید میشود؟
برای داشتن نیتروژن پایدار و خالص، دو روش وجود دارد:
۱) خرید سیلندر یا تانک نیتروژن
اما این روش معایب دارد:
- هزینه حمل و شارژ مکرر
- خطرات انبارداری
- وابستگی به تأمینکننده
۲) تولید نیتروژن در محل (On-Site Nitrogen Generator)
بهترین و اقتصادیترین روش برای کارخانهها
مزایا:
- تولید نیتروژن با خلوص ۹۹٪ تا ۹۹/۹٪
- حذف کامل هزینههای حمل و ذخیرهسازی
- کاهش ریسک توقف خط تولید
- صرفهجویی بسیار بالا در هزینههای سالانه
- استقلال از تأمینکنندگان بیرونی
این دستگاهها بر پایه تکنولوژی PSA یا Membrane کار میکنند.
پارسیاگاز؛ تأمینکننده تخصصی نیتروژن خوراکی و تجهیزات MAP
پارسیاگاز با بهرهگیری از فناوری روز و تجربه گسترده در حوزه گازهای صنعتی و خوراکی:
✔ نیتروژن خوراکی با گرید ویژه صنایع غذایی عرضه میکند.
✔ مشاوره طراحی سیستم MAP ارائه میدهد.
✔ ژنراتور نیتروژن مناسب خطوط بستهبندی نصب و راهاندازی میکند.
✔ تجهیزات ایمن و استاندارد ارائه میدهد.
✔ پشتیبانی فنی دائم را تضمین میکند.
برای کارخانههای تولید مواد غذایی، همکاری با پارسیاگاز یعنی:
🔸 تأمین پایدار گاز
🔸 تضمین خلوص
🔸 عدم توقف خط تولید
🔸 کاهش هزینهها
🔸 افزایش کیفیت محصول نهایی
برای دریافت مشاوره تخصصی یا ثبت سفارش نیتروژن خوراکی، همین حالا با کارشناسان پارسیاگاز تماس بگیرید.
