هوای فشرده؛ منبعی حیاتی در صنعت، اما پرخطر در صورت آلودگی
هوای فشرده در بسیاری از فرآیندهای صنعتی، پزشکی، غذایی، دارویی و آزمایشگاهی استفاده می‌شود.
اما کیفیت نامناسب هوای فشرده می‌تواند:
- به تجهیزات صنعتی آسیب برساند.
- باعث توقف تولید و خسارت مالی شود.
- کیفیت محصول نهایی را کاهش دهد.
- خطرات جدی برای کارکنان ایجاد کند.
به همین دلیل، کیفیت‌سنجی هوای فشرده امروزه یکی از الزامات کلیدی مدیریت کیفیت در صنایع پیشرفته است.
این فرآیند بررسی می‌کند که آیا هوای فشرده:
✔ فاقد ذرات جامد خطرناک است؟
✔ رطوبت آن در حد استاندارد است؟
✔ میزان روغن در حد مجاز قرار دارد؟
✔ تخلیه هوای خروجی مطابق استاندارد ISO 8573-1 است؟
آلاینده‌های موجود در هوای فشرده چه هستند؟
براساس استانداردهای بین‌المللی، آلودگی‌های هوای فشرده از ۳ منبع اصلی وارد سیستم می‌شوند:
۱. آلودگی‌هایی که همراه با هوای محیط وارد کمپرسور می‌شوند.
کمپرسور هوا، تمام ذرات و گازهای موجود در محیط را مکیده و فشرده می‌کند.
این آلاینده‌ها شامل:
- بخار آب
- بخارات روغن و هیدروکربن
- ذرات غبار و گرد و خاک
- باکتری‌ها و میکروارگانیسم‌ها
- ذرات معلق
این گروه معمولاً بیشترین سهم آلودگی را تشکیل می‌دهند.
۲. آلودگی‌های ایجادشده توسط خود کمپرسور
در حین فرآیند فشرده‌سازی ممکن است:
- ذرات سایش قطعات
- روان‌کننده‌های کمپرسور
- روغن تبخیرشده
- فلزات ریز
وارد جریان هوای فشرده شوند.
این نوع آلودگی‌ها برای صنایع حساس مثل داروسازی و غذا بسیار خطرناک هستند.
۳. آلودگی‌های داخلی سیستم لوله‌کشی
در مخازن ذخیره، شیرآلات و خطوط قدیمی لوله‌کشی، معمولاً مواد زیر دیده می‌شود:
- زنگ‌زدگی
- رسوبات معدنی
- باکتری و بیوفیلم
- ذرات ریز کنده‌شده از لوله‌ها
این آلودگی‌ها اگر وارد فرآیند تولید شوند، می‌توانند کیفیت محصول را کاملاً مختل کنند.
📌 بیشتر بخوانید: فرآیند پاکسازی نیتروژنی؛ استانداردسازی ایمنی و تضمین پایداری عملیات صنعتی
استانداردهای کیفیت‌سنجی هوای فشرده
معروف‌ترین استانداردهای بین‌المللی در این حوزه:
- ISO 8573 Series (استاندارد اصلی کیفیت هوای فشرده)
- ISO 12500 Series (استاندارد تست فیلترها)
- ISO 7183 (استاندارد برای درایرها و خشک‌کن‌ها)
این استانداردها میزان مجاز هر نوع آلاینده را در هوای فشرده مشخص می‌کنند.
ISO 8573-1: استاندارد طلایی کیفیت‌سنجی هوای فشرده
این استاندارد مهم‌ترین مرجع جهانی برای تعیین:
- مقدار مجاز ذرات جامد
- مقدار مجاز رطوبت
- مقدار مجاز روغن
- کلاس خلوص هوای خروجی
است.
آخرین نسخه:
ISO 8573-1:2010
این استاندارد، هوای فشرده را در ۹ کلاس کیفیت دسته‌بندی می‌کند (از کلاس 0 تا کلاس 9).
نکته مهم:
کلاس 0 بالاترین خلوص است (به معنای صفر آلودگی نیست، بلکه کمتر از کلاس 1 است).
📌 بیشتر بخوانید: گاز اکسیژن صنعتی و پزشکی (O₂)
گروه‌بندی آلاینده‌ها در ISO 8573-1
استاندارد، آلودگی را در سه دسته اصلی طبقه‌بندی می‌کند:
۱) ذرات جامد
شامل:
- گردوغبار
- ذرات رسوب لوله
- سایش قطعات در کمپرسور
کلاس‌های ذرات جامد:
- کلاس 0 تا 5: قابل اندازه‌گیری با Particle Counter
- کلاس 6 و 7: بسیار آلوده؛ اندازه‌گیری بر اساس جرم (Mass Concentration)
برای صنایع حساس مانند داروسازی، کلاس 1 و 2 استفاده می‌شود.
۲) آب (مایع، بخار و آئروسل)
رطوبت دشمن اصلی سیستم‌های هوای فشرده است و باعث:
- خوردگی
- زنگ‌زدگی
- رشد میکروبی
- آسیب به ابزار پنوماتیک
می‌شود.
کلاس‌بندی رطوبت:
- کلاس 0 تا 6: براساس فشار نقطه شبنم (Pressure Dew Point)
- کلاس 7 تا 9: زمانی که آب به‌صورت مایع داخل سیستم وجود دارد
مهم‌ترین معیار:
هرچه نقطه شبنم پایین‌تر باشد، هوای فشرده خشک‌تر است.
۳) روغن (مایع، بخار و آئروسل)
این پارامتر بیشترین اهمیت را دارد زیرا وجود روغن در صنایع حساس مشکلات جدی ایجاد می‌کند.
روغن شامل:
- روغن کمپرسور
- بخار روغن
- هیدروکربن‌های سبک
- آئروسل‌های روغنی
کلاس‌بندی روغن:
- کلاس 0 تا 4
(با مقدار کمتر از 0.01 mg/m³ تا کمتر از 5 mg/m³)
در صنایع داروسازی، پزشکی و الکترونیک، کلاس 0 و 1 ضروری است.
📌 بیشتر بخوانید: گاز نیتروژن صنعتی و مایع (N₂)
استاندارد ISO 12500 — استاندارد تست فیلتر هوای فشرده
این استاندارد عملکرد فیلترهای:
- حذف ذرات
- حذف روغن
- حذف بخار آب
را بررسی می‌کند.
برای انتخاب فیلتر مناسب، به‌ویژه در صنایع غذایی و دارویی، این استاندارد بسیار حیاتی است.
استاندارد ISO 7183 — ارزیابی عملکرد درایرها
این استاندارد برای انواع Dryerها شامل:
- Refrigerated Dryers
- Desiccant Dryers
- Membrane Dryers
است و میزان کاهش رطوبت را ارزیابی می‌کند.
چرا کیفیت‌سنجی هوای فشرده ضروری است؟
۱) جلوگیری از آسیب به تجهیزات
آلودگی‌های ریز می‌توانند باعث:
- کاهش عمر کمپرسور
- خرابی شیرآلات
- خوردگی لوله‌ها
- کاهش راندمان سیستم
شوند.
۲) تضمین کیفیت محصولات نهایی
در صنایعی مثل:
- غذا و دارو
- بسته‌بندی
- پزشکی
- الکترونیک
آلودگی هوا می‌تواند باعث:
- آلودگی محصول
- رد شدن محصول در آزمایش کنترل کیفیت
- افزایش مرجوعی‌ها
- کاهش اعتبار برند
شود.
۳) کاهش توقف تولید و هزینه‌های ناشی از خرابی
آلودگی‌های میکروسکوپی می‌توانند فرآیند تولید را کاملاً مختل کنند.
کیفیت‌سنجی منظم موجب:
✔ کاهش توقف تولید
✔ کاهش تعمیرات
✔ افزایش عمر تجهیزات
می‌شود.
📌 بیشتر بخوانید: مقایسه انواع گازهای صنعتی | بررسی تخصصی اکسیژن، نیتروژن، آرگون و هلیوم
پارسیاگاز؛ تأمین‌کننده هوای فشرده استاندارد و تجهیزات تخصصی
پارسیاگاز ارائه‌دهنده:
- تجهیزات تولید هوای فشرده
- فیلترهای استاندارد ISO 12500
- درایرهای صنعتی
- ابزار تست کیفیت هوای فشرده مطابق ISO 8573
- مشاوره طراحی سیستم هوای فشرده
برای صنایع حساس از جمله:
- داروسازی
- غذایی
- پتروشیمی
- پزشکی
- بسته‌بندی
- الکترونیک
می‌باشد.
📞 برای مشاوره تخصصی یا دریافت خدمات کیفیت‌سنجی هوای فشرده، با کارشناسان پارسیاگاز تماس بگیرید.
